Η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία αναπτύχθηκε από τον Aaron T. Beck και είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας στην οποία θεραπευτής και θεραπευόμενος συνεργάζονται για την επίλυση διαφόρων προβλημάτων. Είναι μια δομημένη θεραπεία σύντομης διάρκειας και έχει επανειλημμένως αποδειχτεί ιδιαίτερα αποτελεσματική για την αντιμετώπιση πολλών διαφορετικών δυσκολιών, όπως της κατάθλιψης, των κρίσεων πανικού και των άλλων διαταραχών άγχους, των διατροφικών διαταραχών και πολλών άλλων θεμάτων όπως τις δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις και τον εθισμό σε ουσίες, τζόγο και το διαδίκτυο. Επίσης, η γνωσιακή συμπεριφορική ψυχοθεραπεία έχει επεκταθεί και για την ψυχολογική υποστήριξη παιδιών και εφήβων, με εξίσου μεγάλη αποτελεσματικότητα.
Ποιά είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της;
Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία στηρίζεται στην αντίληψη ότι υπάρχει αλληλεπίδραση μεταξύ των ‘3Σ’, δηλαδή των σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών ενός ατόμου.
- Με άλλα λόγια, το τι θα σκεφτούμε για μια κατάσταση επηρεάζει τον τρόπο που θα νιώσουμε και το τι θα κάνουμε.
- Όπως έλεγε και ο Επίκτητος, ‘Ταράσσει τοὺς ἀνθρώπους οὐ τὰ πράγματα, ἀλλὰ τὰ περὶ τῶν πραγμάτων δόγματα’. Δηλαδή, δεν παίζει τόσο ρόλο το γεγονός που θα βιώσουμε, αλλά ο τρόπος που θα το ερμηνεύσουμε.
Για παράδειγμα, αν δυο άτομα δουν έναν γνωστό τους στον δρόμο και δεν τους χαιρετήσει, ο ένας μπορεί να σκεφτεί ‘Α, εντάξει, μάλλον δεν θα με είδε. Θα τον χαιρετήσω εγώ αύριο στο γραφείο’, ενώ ο άλλος μπορεί να σκεφτεί στο ίδιο ακριβώς γεγονός ‘Ωχ! Γιατί δεν με χαιρέτησε; Τί του έκανα; τί του έφταιξα; Δεν με θέλει πια κανείς’. Επομένως εδω είναι ξεκάθαρο το ότι ο τρόπος που σκέφτεται το κάθε άτομο γύρω από ένα γεγονός επηρεάζει το συναίσθημά του και την μετέπειτα συμπεριφορά του.
- Συχνά κάνουμε πολλές αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό μας ή τους άλλους, οι οποίες περνούν αυτόματα από το μυαλό μας και μας επηρεάζουν αρνητικά. Ακριβώς επειδή οι σκέψεις αυτές περνούν απαρατήρητες είναι σημαντικό να μάθουμε να τις αναγνωρίζουμε και να τις εντοπίζουμε. Αυτό είναι ένα βασικό πρώτο βήμα στην θεραπεία, έτσι ώστε να μπορέσουμε στην συνέχεια να ελέγξουμε την εγκυρότητά τους και ύστερα να περάσουμε στην αλλαγή.
Επίσης, η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία εστιάζει στο ‘εδώ και τώρα’.
- Ξεκινώντας από το παρόν ο θεραπευόμενος ανακουφίζεται γρήγορα από τα ενοχλητικά συμπτώματα και ύστερα μαζί με τον θεραπευτή εξετάζουν βαθύτερα και το παρελθόν προκειμένου να ολοκληρωθεί η θεραπεία.
- Αυτή η προσέγγιση είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική και έχει σαφή πλεονεκτήματα, καθώς η προτεραιότητα αρχικά είναι να απαλλαγεί το άτομο από το πρόβλημα που τον ταλαιπωρεί καθημερινά και ύστερα να αναζητήσει τις βαθύτερες αιτίες που το προκάλεσαν. Αν χρησιμοποιούνταν μια παρομοίωση με ένα δάσος που έχει πάρει φωτιά, πρώτη προτεραιότητα σαφώς αποτελεί να σβήσει η φωτιά και ύστερα να αναζητηθεί το σπίρτο που την άναψε. Κατ’ αντιστοιχία επομένως λειτουργεί και η Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία.