Αυτισμός

Τι είναι ο αυτισμός (διαταραχές φάσματος αυτισμού)

Οι διαταραχές φάσματος αυτισμού σχετίζονται με την ανάπτυξη του εγκεφάλου και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ένας άνθρωπος αντιλαμβάνεται και αλληλεπιδρά με τους άλλους, τον τρόπο που επικοινωνεί και συναναστρέφεται κοινωνικά. Αυτές οι διαταραχές περιλαμβάνουν επίσης και επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς. Το φάσμα του αυτισμού είναι ευρύ, διότι περιέχει πολλά συμπτώματα και βαρύτητες

Παλαιότερα, οι διαταραχές αυτές είχαν ξεχωριστά ονόματα όπως το σύνδρομο Άσπεργκερ, αποδιοργανωτική διαταραχή παιδικής ηλικίας και άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές. Το σύνδρομο Asperger θεωρείται ήπια μορφή αυτιστικού φάσματος. Η ικανότητα εκμάθησης, σκέψης, επίλυσης προβλημάτων και οι γνώσεις ενός ατόμου με αυτισμό ποικίλουν και μπορούν να χαρακτηριστούν από πολύ χαρισματικές έως περιορισμένες.

Οι διαταραχές αυτισμού εμφανίζονται νωρίς στην παιδική ηλικία και δυσκολεύουν την κοινωνική ζωή του παιδιού στο σχολείο ή και αργότερα στην εργασία. Συχνά τα παιδιά μπορεί να δείξουν συμπτώματα αυτισμού από το πρώτο κιόλας έτος της ζωής τους. Σπανιότερα μπορεί ένα παιδί να αναπτύξει συμπτώματα αυτισμού μετά τον πρώτο χρόνο.

Η έγκαιρη διάγνωση και οι σωστές θεραπείες μπορούν να βελτιώσουν θεαματικά την ποιότητα ζωής.

Ο αριθμός των παιδιών που διαγιγνώσκονται με αυτισμό κάθε χρόνο συνεχώς αυξάνεται. Ωστόσο, δεν είναι γνωστό αν πρόκειται για μια πραγματική αύξηση στα ποσοστά αυτισμού ή αν απλώς υπάρχει η δυνατότητα σωστότερης διάγνωσης.

Συμπτώματα αυτισμού

Τα συμπτώματα του αυτισμού κάνουν από νωρίς την εμφάνισή τους. Σε βρεφική ηλικία μπορεί να αποφεύγει τη βλεμματική επαφή, να μην αντιδρά στο όνομά του ή να αδιαφορεί για τους φροντιστές του. Μέχρι την ηλικία των 2 ετών, έχει γίνει συνήθως η διάγνωση. Άλλα παιδιά μπορεί να αναπτύσσονται κανονικά τους πρώτους μήνες της ζωής τους και να αλλάζουν στη συνέχεια, είτε να γίνονται πιο επιθετικά είτε να χάνουν τις δεξιότητες τις οποίες είχαν αποκτήσει.

Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική, άλλα παιδιά παρουσιάζουν μειωμένη λειτουργικότητα άλλα πολύ αυξημένη. Άλλα παιδιά παρουσιάζουν μειωμένη αντιληπτική ικανότητα και ευφυία, ενώ άλλα μπορεί να μαθαίνουν απίστευτα γρήγορα ωστόσο να δυσκολεύονται στην εφαρμογή στην καθημερινή ζωή αυτών που έμαθαν.

Η διάγνωση δεν είναι τόσο εύκολο να τεθεί, ωστόσο υπάρχουν κάποια κριτήρια στα οποία βασίζονται οι ειδικοί για να θέσουν τη διάγνωση.

Κριτήρια επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης:

• Δεν ανταποκρίνεται στο όνομά του ή φαίνεται σαν να μην ακούει ορισμένες φορές
• Αποφεύγει τις αγκαλιές και προτιμά να παίζει μόνο του
• Αποφεύγει την οπτική επαφή και είναι ανέκφραστο
• Παρουσιάζει καθυστέρηση λόγου ή χάνει προηγούμενη ικανότητα του να ομιλεί
• Δεν μπορεί να παραμείνει σε μια συζήτηση
• Μιλά σε μη φυσιολογικούς ρυθμούς ή τραγουδιστά
• Μπορεί να επαναλάβει λέξεις ή φράσεις αλλά δεν κατανοεί πώς να τις χρησιμοποιήσει
• Δεν αντιλαμβάνεται απλές ερωτήσεις ή οδηγίες
• Δεν εκφράζει τα συναισθήματά του ή δείχνει να μην αντιλαμβάνεται αυτά των άλλων ανθρώπων
• Δεν δείχνει αντικείμενα με το δάχτυλο και δεν φέρνει κοντά του αντικείμενα στα οποία δείχνει ενδιαφέρον
• Μπορεί να είναι απαθής ή επιθετικός ή να διακόπτει συνεχώς
• Δεν μπορεί να αντιληφθεί τις εκφράσεις των άλλων και τα συναισθήματά τους

Κριτήρια συμπεριφοράς:

• Κάνει επαναλαμβανόμενες κινήσεις όπως κούνημα, χειροκρότημα ή περιστροφή
• Κάνει κινήσεις προς τον εαυτό του που θα μπορούσαν να γίνουν επικίνδυνες (δαγκώνεται, χτυπάει το κεφάλι του)
• Ακολουθεί συγκεκριμένη ρουτίνα και αναστατώνεται αν του την αλλάξεις
• Ακολουθεί συγκεκριμένη γλώσσα του σώματος και έχει συνήθειες όπως να περπατά στα δάχτυλα των ποδιών κτλ
• Έχει ενδιαφέρον για ένα αντικείμενο αλλά δεν αντιλαμβάνεται τη λειτουργία του
• Δεν αντέχει το φως, τον έντονο ήχο ή το άγγιγμα, αλλά μπορεί να μην αισθάνεται τον πόνο ή τις εναλλαγές θερμοκρασίας
• Δεν συμμετέχει σε παιχνίδια μίμησης ή φαντασίας
• Έχει συγκεκριμένες διατροφικές προτιμήσεις και δεν αλλάζει εύκολα φαγητό
• Προσηλώνεται σε ένα αντικείμενο ή μια δραστηριότητα με ασυνήθιστη συγκέντρωση

Πολλά παιδιά με αυτισμό, όσο περνούν τα χρόνια καταφέρνουν να κοινωνικοποιηθούν εντυπωσιακά καλά και έτσι, ζουν μια απόλυτα φυσιολογική ζωή. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να ακολουθήσουν την κατάλληλη θεραπευτική προσέγγιση και να λαμβάνουν οι γονείς συμβουλές από ειδικούς, ώστε να επιτύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα.

Λογοθεραπεία και αυτισμός

Η λογοθεραπεία βοηθά στην ανάπτυξη της επικοινωνίας του ατόμου, καθώς είναι η επιστήμη που είναι υπεύθυνη για τη μελέτη, την έρευνα και την εφαρμογή επιστημονικών γνώσεων γύρω από την ανθρώπινη επικοινωνία.

Όσον αφορά την Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.), μετά την επίσημη διάγνωση του ατόμου με αυτισμό από παιδο-αναπτυξιολόγο/ παιδο-ψυχολόγο, γίνεται μία λογοθεραπευτική αξιολόγηση στο άτομο, ώστε να εντοπιστούν τα ελλείμματα στην ομιλία, τον λόγο, την επικοινωνία, καθώς και στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Αυτό επιτυγχάνεται με την παρατήρηση του παιδιού, με την εφαρμογή σταθμισμένων τεστ και με τις πληροφορίες που λαμβάνει ο λογοθεραπευτής από τους γονείς/ φροντιστές έπειτα από συνέντευξη. Η κάθε λογοθεραπευτική συνεδρία έχει διάρκεια 45 λεπτών και η συχνότητα των συνεδριών κυμαίνεται από 1 έως 3 φορές την εβδομάδα. Το πιο σημαντικό κομμάτι για την επικοινωνία του παιδιού είναι να ενταχθεί σε πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης, έτσι ώστε να ενισχυθούν οι ικανότητες για επικοινωνία - ομιλία από νωρίς.

Για την οριστική διάγνωση θα ήταν καλό να συνεργαστούν γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, ώστε να μπορέσουν να βγάλουν ένα ασφαλές συμπέρασμα, αλλά και να βοηθήσουν στη συνέχεια, σε ενδεχόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις, παρακολούθηση και αποκατάσταση όταν αυτά είναι χρήσιμα.

Η λογοθεραπεία επικεντρώνεται στα εξής:

• Επικοινωνία, η οποία αποτελείται από έναν πομπό, έναν δέκτη και έναν κοινό κώδικα, είναι η διαδικασία της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ δύο ή περισσότερων μελών για τα οποία η πληροφορία έχει νόημα οπότε αποκτά νόημα και η ανταλλαγή της ως μια πράξη. Η επικοινωνία του ατόμου με τους υπόλοιπους ανθρώπους γίνεται, είτε λεκτικά, είτε μη λεκτικά. Αυτό επιτυγχάνεται είτε εμπλουτίζοντας το λεξιλόγιο, την έκφραση του και διορθώνοντας την άρθρωση, εφόσον υπάρχει ομιλία, είτε δίνοντας στο άτομο την επιλογή να χρησιμοποιήσει νεύματα, όπως είναι η μέθοδος ΜΑΚΑΤΟΝ ή οπτικοποιημένες κάρτες, όπως είναι το PECS, ώστε να μπορέσει να επικοινωνήσει κάποια ανάγκη του ή να εκφράσει κάποια επιθυμία του, χωρίς ομιλία. Βέβαια, αξίζει να αναφερθεί, πως ορισμένα άτομα με την βοήθεια των νευμάτων και των οπτικοποιημένων εικόνων ανέπτυξαν ομιλία ή λεκτική επικοινωνία χρησιμοποιώντας απλές λέξεις ή μικρές φράσεις.
• Ομιλία, η οποία είναι όταν όλα τα παραπάνω που αναφέραμε στην επικοινωνία, παίρνουν μια είδους μορφή με την ομιλία.
• Κοινωνική αλληλεπίδραση, η οποία είναι η αλληλεπίδραση του ατόμου με τρίτα πρόσωπα, όπως το παιχνίδι, η συζήτηση ακόμη και η προσέγγιση άλλων ατόμων. Μέσω της Εντατικής Αλληλεπίδρασης (Intensive Interaction) ο θεραπευτής έχει στόχο το παιδί να του δώσει σημασία, να τον εντοπίσει και να αλληλεπιδράσει με οποιονδήποτε τρόπο. Πολλές φορές ένας λογοθεραπευτής καθοδηγεί το άτομο με αυτισμό στην αλληλεπίδραση και τον βοηθά να κατανοήσει ορισμένες καταστάσεις μέσω της μεθόδου Κοινωνικών Ιστοριών (Social Stories), με αποτέλεσμα τη βελτίωση κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως η έναρξη και η τήρηση θέματος σε μια συζήτηση ή γνωριμία με ένα άτομο ή η τήρηση κανόνων και η εμπλοκή σε παιχνίδια με τρίτα άτομα.
• Πραγματολογία, η οποία περιλαμβάνει συνολικά τις γλωσσικές πράξεις, τα υπονοήματα στις συνομιλίες, τους κανόνες ευγένειας, τις μεταφορές που υπάρχουν στη γλώσσα και άλλες προσεγγίσεις γλωσσικής συμπεριφοράς. Η πραγματολογία μελετά πώς η μετάδοση του νοήματος δεν εξαρτάται μόνο από τις δομικές και γλωσσικές γνώσεις αλλά και από άλλους παράγοντες.

Το σημαντικό είναι πως όλα αυτά επιτυγχάνονται με σεβασμό προς το άτομο αυτό και με την πολύτιμη συνεργασία του θεραπευτή με τις υπόλοιπες ειδικότητες (εργοθεραπευτές, παιδοψυχίατροι, ψυχολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί κ.α.) και τους γονείς/ φροντιστές των ατόμων, έτσι ώστε να αυτοματοποιηθούν όλες οι λειτουργίες του ατόμου και να φτάσει στον μακροπρόθεσμο στόχο της αυτονομίας.

Κόστος θεραπείας αυτισμού

Το κόστος της θεραπείας δεν είναι συγκεκριμένο. Θα χρειαστούν αρκετές εξετάσεις για να βγει ένα ασφαλές συμπέρασμα, καθώς και να συνεργαστούν επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων.

Μύθοι και αλήθειες για τον αυτισμό