Πότε καλούμαστε να πενθήσουμε; Μόνο όταν χάνουμε ένα αγαπημένο πρόσωπο από τη ζωή μας ; Μόνο ο θάνατος μας φέρνει αντιμέτωπους με αυτή την επώδυνη διαδικασία; Ευτυχώς όχι μόνο τότε. Και γιατί «ευτυχώς»; Το θέλουμε άραγε το πένθος στη ζωή μας;
Ναι! Και όμως, κατά μια έννοια το χρειαζόμαστε και το θέλουμε!
Το πένθος είναι μια απόλυτα φυσιολογική αντίδραση απέναντι στην απώλεια, κάθε είδους απώλεια. Δεν είναι μόνο ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Ας θυμηθούμε την αντίδραση του κουταβιού και της μητέρας του όταν τα χωρίζουν.
Η έννοια της απώλειας αναφέρεται στο τέλος μιας γνωστής κατάστασης και στο πέρασμα σε κάτι καινούργιο, άγνωστο που πολλές φορές μπορεί και να φοβίζει. Όλες οι αλλαγές εμπεριέχουν την απώλεια, όπως και όλες οι απώλειες απαιτούν την αλλαγή. Μαθαίνοντας να διαχειριζόμαστε την απώλεια και να βιώνουμε «μικρά καθημερινά πένθη» στη ζωή μας συνειδητά, είμαστε περισσότερο έτοιμοι να διαχειριστούμε πιο οδυνηρές απώλειες – πένθη όταν αυτές προκύψουν.
Μέσα από τη διαδικασία του πένθους μαθαίνουμε καλύτερα τον εαυτό μας, μαθαίνουμε νέες δυνατότητές μας και νέους τρόπους επιβίωσης. Υπάρχουν διάφορα στάδια πένθους τα οποία λειτουργούν προστατευτικά για το άτομο ώστε να μπορέσει να επεξεργαστεί και εν τέλει να αποδεχτεί την αλλαγή στη ζωή του.
Με ποια μορφή βιώνουμε την απώλεια;
Με σωματικές και ψυχολογικές εκδηλώσεις σε διαφορετική ένταση κάθε φορά ανάλογα με το πόσο σημαντική είναι η απώλεια. Αν πάρουμε για παράδειγμα τα παιδιά που είναι τόσο έξυπνα, ευρηματικά και γενναιόδωρα όσον αφορά τον τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων τους θα αντιληφθούμε ότι ένα μικρό παιδί θα «θρηνήσει» για το τελευταίο κομμάτι τούρτας, το οποίο το έφαγε το αδερφάκι του, με κλάματα και νεύρα και μετά από λίγη ώρα θα το αποδεχτεί και θα συνεχίσει στην καθημερινότητά του. Θα θρηνήσει όμως και την απώλεια μιας φιλίας από το σχολείο, εκδηλώνοντας ίσως σωματικά συμπτώματα όπως πόνο στην κοιλιά ή πυρετό, αλλά και το θάνατο του αγαπημένου του σκύλου ή ακόμα και κάποιου αγαπημένου συγγενικού προσώπου με ακόμα πιο έντονες εκδηλώσεις συναισθηματικές και μη.
Σε ποιες φάσεις της ζωής του βιώνει ο άνθρωπος την απώλεια;
Σε όλες τις φάσεις και σε όλους τους τομείς!
Βιώνουμε την απώλεια μιας σχέσης, την απώλεια της υγείας της δικής μας ή κάποιου κοντινού μας προσώπου, της εργασίας μας στην τωρινή εποχή της κρίσης και κατ’ επέκταση της οικονομικής μας ασφάλειας κάτι που δημιουργεί φόβο και αίσθηση ανασφάλειας ή ακόμα και αποτυχίας, την απώλεια μιας συγκεκριμένης φάσης της ζωής μας όπως για παράδειγμα το πέρασμα από την παιδικότητα στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή, βιώνουμε την απώλεια ενός μωρού στη περίπτωση της κυοφορίας, απώλεια μιας φιλίας, ενός κατοικίδιου ζώου και τέλος την πιο οδυνηρή για τους περισσότερους απώλεια που προκύπτει μέσα από το θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου.
Όσο περισσότερο αρχίζει το άτομο να εντοπίζει την καθολικότητα της απώλειας στην ανθρώπινη ζωή, να την αναλύει, να την επεξεργάζεται και να βρίσκει τρόπους προσαρμογής στα νέα δεδομένα, τόσο πιο οχυρωμένο και έτοιμο είναι να βιώσει επιτυχημένα και δυσκολότερες μελλοντικές απώλειες.
Τι σημαίνει ότι ξεπερνώ την απώλεια;
Σίγουρα όχι ότι ξεχνώ.
Όταν αναφερόμαστε σε επιτυχημένη βίωση και επεξεργασία του θρήνου δεν αναφερόμαστε στη λήθη προσώπων ή καταστάσεων αλλά στην εκτίμηση και αποδοχή μιας αλλαγής, στη διατήρηση εικόνων, συναισθημάτων και αναμνήσεων. Η καθήλωση σε κάποιο στάδιο πένθους θα μας εμποδίσει στη μετέπειτα λειτουργικότητα και συνέχεια της ζωής μας.
«Ο χρόνος όλα τα γιατρεύει» μια φράση που ακούγεται συχνά, με καλή πάντα πρόθεση αλλά τις περισσότερες φορές φοβίζει, θυμώνει ή ακόμα και εξοργίζει τα άτομα τα οποία πενθούν. Γιατί άραγε ;
Μια πιθανή πρόταση είναι ότι η λέξη «γιατρεύει» μπορεί να συνδεθεί ασυνείδητα με τη λήθη και το τέλος. Πάμε στο γιατρό για να μας γιατρέψει, να γίνουμε καλά, να ξεπεράσουμε οριστικά μια ασθένεια κάτι που μας ταλαιπωρεί.
Είναι δυνατόν να συμβεί κάτι τέτοιο με ένα αγαπημένο μας πρόσωπο, είναι δυνατό να το ξεχάσουμε, να μη θυμόμαστε τις στιγμές που περάσαμε μαζί, να μη το αγαπάμε και να προχωρήσουμε τη ζωή μας σαν να μην υπήρξε ποτέ;
Φυσικά και όχι!
Τα άτομα που πενθούν δε θέλουν να ξεχάσουν – διαγράψουν την κατάσταση ή το πρόσωπο για το οποίο πενθούν με αποτέλεσμα δυστυχώς να υπάρχει καθήλωση σε κάποιο στάδιο πένθους , γιατί έτσι δε θα σβήσει η μνήμη τους για αυτό που χάθηκε και θα είναι πάντα σε «επαφή» μαζί του.
Μέσω της επιτυχημένης διεργασίας του πένθους για την απώλεια που έχουμε βιώσει, όποιας μορφής και να είναι αυτή, δε θα ξεχάσουμε αλλά θα αποδεχτούμε την αλλαγή, έχοντας θρηνήσει φυσικά για αυτήν, θα προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και θα οργανώσουμε μια λειτουργική ζωή στην οποία θα έχει θέση η αγάπη, η χαρά και η ευτυχία χωρίς να επισκιάζονται από ενοχές, γιατί η βίωση χαρούμενων συναισθημάτων και η φυσιολογική λειτουργία του ατόμου δε θα ταυτίζονται με τη λήθη και διαγραφή της προηγούμενης φάσης της ζωής του, της υγείας του, μιας φιλίας ή ακόμα και του εκλιπόντα!