Ως προβληματική συμπεριφορά ορίζουμε ‘’μια κοινωνικά απρόσφορη συμπεριφορά που η έντασή της, η συχνότητά της ή η διάρκειά της είναι τόση, ώστε να είναι λειτουργικά ακατάλληλη για τον ίδιο ή και για τρίτους και είναι πιθανόν να μειώσει ή να καθυστερήσει σημαντικά τη λειτουργικότητα και την πρόσβαση του ατόμου στην κοινότητα και στην καθημερινότητα.
Απεγνωσμένες και μάταιες προσπάθειες αναζήτησης ενδιαφέροντος και προσοχής.
Ο Δρ. Ντινκμέγιερ μίλησε για την «Πρόκληση Άτοπης Προσοχής» όπου το παιδί θέλει καταρχάς να προσελκύσει την προσοχή. Αν δε τα καταφέρει πιέζει και επιδεικνύει την δύναμή του. Αν πάλι δε τα καταφέρει επιχειρεί να πάρει εκδίκηση. Αν και η ανταπόδοση δεν οδηγήσει στον πολυπόθητο στόχο επιχειρεί με όποιο τρόπο να φέρει τους άλλους σε δύσκολη θέση.
Οι χώροι των εστιατορίων και των καταστημάτων προκαλούν τα παιδιά κάποιες φορές να υπερβούν τα όριά τους. Εκεί βρίσκουν θεατές ενώ οι γονείς αισθάνονται χαλαροί. Οι επαναλαμβανόμενες τυπικές παρατηρήσεις (ενώ οι γονείς είναι παράλληλα απασχολημένοι) εντός η εκτός του σπιτιού κάνουν το παιδί να «κλείνει τα αυτιά του», εφόσον διαισθάνονται οτι οι συχνές παρατηρήσεις συνεπάγονται ασυνέπεια. Όταν οι απαγορευσεις και τιμωρίες δεν εφαρμόζονται καν, αλλά ‘εκτοξεύονται’ πάνω στα νεύρα μας, χάνουν την αξία τους αλλά και επιδρούν αρνητικά. Καθοριστικά δεν είναι τι λένε οι γονείς αλλά πως εφαρμόζουν αυτά που λένε.
Ένα παιδί δεν θα σταματήσει τις όποιες υπερβάσεις των ορίων οταν μάλιστα κερδίζει έστω και αρνητικά το ενδιαφέρων των μεγαλυτέρων. Στην πραγματικότητα ούτε οι τιμωρίες και οι άμεσες αντιδράσεις των γονιών φέρνουν αποτέλεσμα και μειώνουν την αξιοπρέπεια του παιδιού. Μπορει βραχυπρόθεσμα να συνεπάγονται «ησυχία» αλλά μακροπρόθεσμα ωθούν το παιδί να αποκτήσει εκδικητική συμπεριφορά, διαμορφώνοντας μια σχέση κυρίαρχου-κυριαρχούμενου.
Σε άλλο παράδειγμα οι βρισιές: όσο πιο εντυπωσιακή είναι η αντίδραση των γονιών, τόσο τα παιδιά θεωρούν οτι πέτυχαν το στόχο τους. Η μαγική λέξη παίρνει θέση στο καθημερινό λεξιλόγιο για προσωπική διασκέδαση και για να προκαλέσουν. Αν χρησιμοποιηθεί αδιαφορία για αυτή την συμπεριφορά και αυτή δεν λειτουργεί ή εκληφθεί ως πραγματική αδιαφορία μπορεί να οδηγήσει σε υπέρβαση των ορίων με εντονότερο τρόπο. [Εδώ καλό είναι να προβούμε σε δράση όπως να πούμε «Δεν θέλω να το ξανακούσω αυτό». Στο γιατί απαντάμε «Επειδή με ενοχλεί πολύ». Το παιδί δέχεται έτσι παρατήρηση και όχι κριτική, ή κρίνεται η πράξη και όχι το πρόσωπο].
Άλλο παράδειγμα τα συχνά ατυχημάτα που μπορεί και αυτά να επιδιώκουν το αίσθημα της συμπόνοιας ή τουλάχιστον της προσοχής.
[καλό είναι να δίνεται ενίσχυση σε εναλλακτικούς/θετικούς τροπους, ώστε το παιδί μπορεί κερδίζει την προσοχή δημιουργικά]
Περιορίζοντας την παιδική ανάγκη για κίνηση, τρέξιμο και κινητικότητα αυτή θα μεταβληθεί σύντομα σε μια δράση παρορμητική και ανεξέλεγκτη. Οι σωματικές δραστηριότητες αναπτύσουν την αίσθηση της ταχύτητας, ισορροπίας, επιδεξιότητας κ.α. ενώ εξελίσουν και τη νοητική λειτουργία. Η ασφάλεια στην κίνηση σχετίζεται με την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση του παιδιού. Μέσω της κίνησης διαμορφώνεται η ταυτότητα και συνάπτονται οι κοινωνικοί δεσμοί. Τα αδέξια παιδιά ή τα προβληματικά στην κίνηση συχνά απομονώνονται από την ομάδα.
Παρόμοια ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών πρέπει να διασφαλίζεται και να παραμένει πραγματικά ελεύθερος. Σε κάποιες περιπτώσεις οι σωματικές και ψυχικές δυσλειτουργίες που παρουσιάζουν σχετίζονται με την υπερβολική πίεση που δέχονται σε συναισθηματικό, νοητικό και σωματικό επίπεδο. Απο την άλλη ενα μοντέλο διαπαιδαγώγησης εντελώς ουδέτερο, χωρίς όρια και κανόνες, αναστέλλει την περαιτέρω ανάπτυξη του παιδιού. Το αποτέλεσμα είναι να αντιδρούν τα παιδιά άλλοτε οργισμένα, άλλοτε σιωπηλά , άλλοτε με λόγια και άλλοτε με ψυχοσωματικά προβλήματα.
Τα παιδιά πάντα αναζητούν την υπέρβαση. Παιχνίδια με τα όρια σημαίνουν παιχνίδι με τις δυνατότητες, προσέγγιση των ορίων απόδοσης, απαιτήσεις για επιτυχία, προκειμένου να τονωθεί η αυτοπεποίθηση, να θεμελιωθεί η συναισθηματική βάση των σχέσεων, να δοκιμαστεί η εγκυρότητα των κανόνων και αξιών. Η αναζήτηση των ορίων και οι υπερβάσεις που επιχειρούνται ή πραγματοποιούνται είναι αποδείξεις για τα βήματα ανάπτυξης του παιδιού. Εκφράζουν το αίτημα για μεγαλύτερη συμμετοχή στην επίλυση διαφορών, αλλά και ανάγκη για επέκταση των δεδομένων ορίων / τροποποίηση των κανόνων. Μπορεί ακόμα και να δείχνουν την ανάγκη εφαρμογής ορίων και από τους ενηλικες («δάκαλε που δίδασκες..»).
Γονείς διαμαρτύρονται ότι τα παιδιά γίνονται εκνευριστικά, ακόμα και σε ασήμαντες καταστάσεις (π.χ. επιλογη αναψυκτικού). Μπορεί τα παιδια να νιώθουν φόρτιση επειδή είναι «υποχρεωμένα» να λειτουργούν αυτόνομα, χωρίς κανόνες. Οι ανασφάλειες στη δράση εκφράζουν την ανεπάρκεια του παιδιού να «κινηθεί» σε τόσο χαλαρά και αφανή όρια.
Π.χ. ο Γιώργος ζητάει πορτοκαλάδα, όταν η μητέρα του την δίνει ζητάει γάλα το οποίο τελικα δεν του αρέσει κλπ. Το πιθανότερο σε αυτή την περίπτωση είναι οτι δεν διψάει και παίζει δοκιμάζοντας μεχρι πιο βαθμό μπορεί να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του όχι την δίψα του.
Όταν τα παιδιά ζητούν και παίρνουν υλική ανταμοιβή χωρίς όρια. «Το λιγότερο είναι κάποιες φορές περισσότερο» (ψυχαναλυτής Wolfgang Schmidbauer). Το λιγότερο αυτό, δηλώνει περισσότερη και βαθύτερη σχέση, διαμορφώνει συνδιαλλαγή, εκφράζει αγωνία για το αναμενόμενο, καλλιεργεί το λόγο-αντίλογο. Τα καλομαθημένα παιδιά, δίχως όρια, χάνουν όλες αυτές τις ψυχοτονωτικές διαδικασίες, δεν βιώνουν αυτο το «δούναι και λαβείν» σε συναισθηματικό και πνευματικό επίπεδο. Αποκομίζουν λιγότερες εμπειρίες, γίνονται ανασφαλή, και έχουν λιγότερη αυτοπεποίθηση για τις δυνατοτητές τους, προκειμένου να προχωρήσουν σε κάτι καινούργιο.
Ο καλύτερος τρόπος για να τα πετύχουμε όλα αυτά είναι να επιβραβεύουμε την καλή συμπεριφορά. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι, αντί να πούμε: «Αν κάτσεις φρόνιμος στο σπίτι της γιαγιάς, όταν φύγουμε θα σου αγοράσω ένα παιχνίδι», θα πρέπει να πούμε: «Θυμάσαι πόσο καλό παιδί ήσουν όταν είχαμε πάει το καλοκαίρι στη γιαγιά; Είμαι τόσο περήφανη που κάθισες τόσο φρόνιμα!».