Χουρδάκη Γιάννα MSc

Απαντήσεις σε ερωτήσεις ασθενών

• Αυτισμός
  Γίνεται διάγνωση αυτισμού σε ενήλικα άτομα ή όχι;...Επίσης τι εννοεί ένας ψυχολόγος όταν λέει ότι είμαι "πίσω" στην κοινωνικότητα;

  • Ναι, η διάγνωση αυτισμού μπορεί να γίνει και σε ενήλικες.
    Στην πραγματικότητα, τα τελευταία χρόνια υπάρχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη διάγνωση ΔΑΦ (Διαταραχής Αυτιστικού Φάσματος) στην ενήλικη ζωή, καθώς πολλοί άνθρωποι —ιδιαίτερα γυναίκες ή άτομα υψηλής λειτουργικότητας— δεν είχαν αξιολογηθεί κατά την παιδική ηλικία, είτε γιατί οι γονείς ή οι εκπαιδευτικοί δεν αναγνώρισαν τις ενδείξεις, είτε γιατί τα διαγνωστικά κριτήρια δεν περιλάμβαναν τότε το φάσμα όπως το γνωρίζουμε σήμερα.
    
    Η διάγνωση σε ενήλικες βασίζεται σε συστηματική κλινική αξιολόγηση, που συνήθως περιλαμβάνει:
    • εκτενή συνέντευξη για το αναπτυξιακό ιστορικό και ...τις σημερινές εμπειρίες (κοινωνικές, αισθητηριακές, επικοινωνιακές),
    • τυποποιημένα ερωτηματολόγια (όπως το Autism Spectrum Quotient – AQ, ή το RAADS-R),
    • όταν είναι δυνατό, και αξιολόγηση με εργαλεία όπως το ADOS-2 (Module 4 για ενήλικες),
    • και, όπου υπάρχει, συμπληρωματική πληροφορία από γονείς ή οικεία πρόσωπα, ειδικά για τα πρώτα χρόνια της ζωής.
    
    Η διάγνωση δεν δίνεται με ευκολία, αλλά όταν τίθεται, βοηθά το άτομο να κατανοήσει βαθύτερα τον εαυτό του και να αποκτήσει πρόσβαση σε κατάλληλες μορφές στήριξης ή ψυχοεκπαίδευσης.
    
    ⸻
    
    Τι σημαίνει “είστε πίσω στην κοινωνικότητα”;
    
    Επιστημονικά μιλώντας, η κοινωνικότητα δεν είναι γραμμική πορεία με στάδια όπου κάποιος «πρέπει» να βρίσκεται. Οπότε, η έκφραση «είστε πίσω» είναι ατυχής, καθώς υπονοεί ότι υπάρχει ένα στάνταρ χρονικό ή ποιοτικό όριο που όλοι πρέπει να τηρήσουν — κάτι που δεν ισχύει.
    
    Ένας ψυχολόγος ενδέχεται να εννοεί ένα ή περισσότερα από τα εξής:
    • Ότι οι κοινωνικές σας δεξιότητες αναπτύσσονται με διαφορετικό ρυθμό από αυτόν που είναι αναμενόμενος στο συγκεκριμένο κοινωνικό ή ηλικιακό πλαίσιο.
    • Ότι μπορεί να υπάρχουν δυσκολίες στην έναρξη ή διατήρηση κοινωνικών σχέσεων, στην κατανόηση κοινωνικών υπονοουμένων, στο μοίρασμα συναισθημάτων ή στη ρύθμιση συμπεριφοράς σε ομαδικές καταστάσεις.
    • Ή ότι δείχνετε προτίμηση στην απομόνωση, την εσωστρέφεια ή την ενασχόληση με εξειδικευμένα ενδιαφέροντα, που κάποιες φορές δεν εναρμονίζονται με το κοινωνικό περιβάλλον.
    
    Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνικότητα δεν είναι διαγωνισμός ούτε έλλειμμα, αλλά έκφραση της μοναδικότητας του κάθε ανθρώπου. Η «απόκλιση» από τον κανόνα δεν σημαίνει παθολογία — εκτός αν φέρνει πόνο, δυσκολίες στη λειτουργικότητα ή επιθυμία αλλαγής από το ίδιο το άτομο. Διάβασε περισσότερα

    

    Χουρδάκη Γιάννα

• Διαχείριση πένθους
  Καλησπέρα σας. Ο αδερφός μου ο οποίος έχει σύνδρομο Down, μετά τον θάνατο της μητέρας μας, που έφυγε πριν 20 ημέρες, έχει επιθετική συμπεριφορά σε εμένα δεν θέλει να με βλέπει. Όταν ζούσε η μητέρα μας μου είχε πολύ αδυναμία, με αγαπούσε πολύ. Δεν ξέρω πως να το διαχειριστώ, γιατί από την μια δεν την αναφέρει καθόλου κ από την άλλη από την συμπεριφορά του καταλαβαίνω ότι του λείπει. Γενικά έχει πρόβλημα με τα άτομα της οικογένειας που πριν από την απώλεια χαιρόταν όταν τα έβλεπε. Τι μπορώ να κάνω; Του είπα κάποια στιγμή ότι η μαμά πήγε στον Θεό κ τώρα είναι καλά δεν πονάει, κ ότι τον αγαπάει πολύ κ τον προσέχει από εκεί κ μ αγκάλιασε κ έλαμψε το πρόσωπο του. Μήπως μια φωτογραφία της θα τον βοηθούσε;

  • Καλησπέρα σας,
    Κατανοώ βαθιά τη δυσκολία της κατάστασης που βιώνετε και σας ευχαριστώ που μοιράζεστε ένα τόσο προσωπικό και ευαίσθητο θέμα. Ο αδελφός σας περνά μια σημαντική περίοδο πένθους, η οποία, όπως συχνά συμβαίνει σε άτομα με σύνδρομο Down, μπορεί να εκφράζεται με διαφορετικούς και μη λεκτικούς τρόπους.
    
    Μερικά βασικά σημεία που αξίζει να γνωρίζετε:
    1. Το πένθος στα άτομα με σύνδρομο Down μπορεί να εκδηλωθεί με αλλαγές στη συμπεριφορά, επιθετικότητα, απόσυρση ή αντίδραση απέναντι σε κοντινά πρόσωπα που συνδέονται συναισθηματικά με τον θανόντα. Το γεγονός ότι έχει στραφεί εναντίον σας, ενώ προηγουμένως σας είχε αδυναμία..., μπορεί να υποδηλώνει όχι απόρριψη, αλλά πόνο που δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια. Συχνά, τα αγαπημένα πρόσωπα γίνονται «στόχος» όταν δεν μπορεί να εκφραστεί η θλίψη διαφορετικά.
    2. Η φράση που του είπατε για τη μητέρα σας –ότι είναι κοντά στον Θεό και τον προσέχει– φαίνεται πως του προσέφερε ανακούφιση. Η αγκαλιά και η φωτεινή του έκφραση είναι σημάδια ότι η τρυφερότητα και η πνευματική παρηγοριά λειτουργούν.
    3. Η φωτογραφία της μητέρας σας μπορεί να λειτουργήσει θετικά, εφόσον συνδυάζεται με ένα πλαίσιο ασφαλείας και θετικής μνήμης. Ίσως βοηθούσε να δημιουργήσετε μαζί έναν μικρό “χώρο μνήμης” με μια φωτογραφία της, ένα αγαπημένο της αντικείμενο και ένα κεράκι ή λουλούδι. Αυτό μπορεί να γίνει ιεροτελεστία: π.χ. να της λέτε “καλημέρα” μαζί ή να της αφιερώνετε ένα τραγούδι που αγαπούσε. Αυτές οι συμβολικές πράξεις δίνουν μορφή στην απώλεια και επιτρέπουν τη σταδιακή αποδοχή.
    4. Η σταθερότητα στη ρουτίνα και η συναισθηματική παρουσία από εσάς και τους υπόλοιπους είναι σημαντική. Η απώλεια ενός βασικού προσώπου φροντίδας προκαλεί αίσθημα απορρύθμισης και ανασφάλειας. Ενισχύστε το αίσθημα προβλεψιμότητας: πείτε του ποιος θα είναι εκεί κάθε μέρα, τι θα κάνετε μαζί, ποια είναι τα όρια και η φροντίδα που συνεχίζεται.
    5. Αν η επιθετικότητα επιμένει ή ενταθεί, μπορεί να χρειαστεί η στήριξη ψυχολόγου. Σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα και η σύντομη παρέμβαση βοηθά σημαντικά στην εκτόνωση της έντασης και την ομαλοποίηση των συναισθημάτων.
    
    Πρακτικές ιδέες:
    • Χρησιμοποιήστε εικόνες για να του εξηγήσετε τι σημαίνει απώλεια (π.χ. ένα λουλούδι που μαραίνεται, αλλά αφήνει σπόρους).
    • Φτιάξτε μαζί ένα “βιβλίο της μαμάς” με φωτογραφίες και λέξεις που τον κάνουν να τη θυμάται θετικά.
    • Δώστε του μια “αγκαλιά της μαμάς” – π.χ. μια μπλούζα της ή ένα αντικείμενό της που μπορεί να κρατάει.
    
    Είστε ήδη πολύ υποστηρικτική και δείχνετε βαθιά ενσυναίσθηση. Το γεγονός ότι σας αγκάλιασε δείχνει πως συνεχίζει να έχει δεσμό μαζί σας, έστω και αν προσωρινά αντιδρά με θυμό ή σύγχυση. Διάβασε περισσότερα

    

    Χουρδάκη Γιάννα

• Αυτισμός
  Καλησπέρα σας! Έχω ένα αγοράκι 18 μηνών σχεδόν και το τελευταίο διάστημα παρατηρώ διάφορες συμπεριφορές που εντάσσονται στο φάσμα του αυτισμού. Ενώ πριν μερικούς μήνες είχε αρχίσει να λέει "μαμά, μπαμπά" μετά το σταμάτησε. Το ίδιο και με το να χαιρετάει. Δεν δείχνει ακόμη με το δάχτυλο και διάφορα άλλα. Δεν το έχω συζητήσει ακόμα με την παιδίατρο του αλλά είναι και κάτι που το έχω φοβία και το αισθάνομαι έντονα. Μπορεί να γίνει διάγνωση από τώρα ή πρέπει να περιμένουμε τα 2 έτη;

  • Καλησπέρα σας,
    σας ευχαριστώ για την εμπιστοσύνη σας.
    
    Στην ερώτησή σας: μπορεί να γίνει διάγνωση αυτισμού πριν τα 2 έτη; Η απάντηση είναι ναι, μπορεί να γίνει πρώιμη αξιολόγηση.
    Σήμερα, οι επιστημονικές κατευθύνσεις (π.χ. American Academy of Pediatrics) υποστηρίζουν την πρώιμη ανίχνευση και παρέμβαση ήδη από τους 18 μήνες, εφόσον υπάρχουν ενδείξεις που προβληματίζουν τον γονέα ή τον παιδίατρο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η διάγνωση μπορεί να τεθεί ακόμα και από τους 12–18 μήνες, από ειδικούς με εμπειρία στην πρώιμη παιδική ηλικία.
    
    Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι τίθεται τελική διάγνωση ΔΑΦ τόσο νωρίς — αλλά ότι μπορεί... να ξεκινήσει η διαδικασία αξιολόγησης και, κυρίως, να εφαρμοστούν υποστηρικτικές παρεμβάσεις, οι οποίες ωφελούν το παιδί ανεξαρτήτως της τελικής διάγνωσης.
    
    ⸻
    
    Τι αξίζει να παρατηρηθεί στα 18 μήνες;
    Εφόσον αναφέρετε απώλεια δεξιοτήτων (π.χ. λέξεις που υπήρχαν και σταμάτησαν, χαιρετισμός που χάθηκε), αυτό είναι ένα από τα “σημάδια συναγερμού” που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Επίσης, η έλλειψη δείκτη με το δάχτυλο (δείκτης αναφοράς), που τυπικά εμφανίζεται έως 14–16 μηνών, αποτελεί σημαντικό δείκτη στην αναπτυξιακή αξιολόγηση.
    
    Ενδείξεις που συνήθως παρατηρούμε στους 18 μήνες, και σχετίζονται με την κοινωνική-επικοινωνιακή ανάπτυξη, περιλαμβάνουν:
    • κοινωνικό χαμόγελο και επαφή με το βλέμμα,
    • δείξιμο αντικειμένων με το δάχτυλο (για να δείξει ενδιαφέρον, όχι μόνο για να ζητήσει),
    • ανταπόκριση στο όνομά του,
    • συμμετοχή σε απλό παιχνίδι με άλλους (π.χ. δώσε-πάρε, κούκου-τσα),
    • χρήση του λόγου ή των χειρονομιών για να επικοινωνήσει επιθυμίες.
    
    Προτάσεις για επόμενα βήματα:
    1. Μιλήστε άμεσα με τον παιδίατρό σας. Μην περιμένετε να περάσουν μήνες. Η πρώιμη παρέμβαση έχει τεκμηριωμένα θετικά αποτελέσματα στην πορεία του παιδιού, και ακόμη και αν δεν πρόκειται για αυτισμό, μπορεί να υποστηρίξει την ανάπτυξη του παιδιού σας με κατάλληλους τρόπους.
    2. Ζητήστε παραπομπή για αναπτυξιακή αξιολόγηση σε διεπιστημονική ομάδα (παιδοψυχολόγο, αναπτυξιολόγο, λογοθεραπευτή).
    3. Εξετάστε την έναρξη λογοθεραπευτικής παρέμβασης εφόσον υπάρχει καθυστέρηση ή παλινδρόμηση λόγου, ακόμη και χωρίς οριστική διάγνωση.
    
    Θα ήθελα να τονίσω κάτι εξίσου σημαντικό:
    Το ότι έχετε φόβο για τον αυτισμό είναι ανθρώπινο — αλλά ο αυτισμός δεν είναι τραγωδία. Αν υπάρξει διάγνωση, δεν ακυρώνει την αξία, τη μοναδικότητα ή την ικανότητα του παιδιού σας να ζήσει μια γεμάτη και πλούσια ζωή. Αυτό που έχει αξία είναι να κατανοήσουμε το παιδί όπως πραγματικά είναι, για να του δώσουμε τα κατάλληλα εφόδια και όχι να προσπαθούμε να το χωρέσουμε σε «κανονικά» πρότυπα. Διάβασε περισσότερα

    

    Χουρδάκη Γιάννα