Πώς να κατανοήσω το ψυχικό τραύμα και τις αιτίες του;

Το τραύμα δεν είναι μόνο το γεγονός που συνέβη. Είναι αυτό που συμβαίνει μέσα μας όταν μια εμπειρία μάς ξεπερνά: ο οργανισμός δεν προλαβαίνει να τη «χωνέψει», το νευρικό σύστημα μένει σε συναγερμό και το μυαλό προσπαθεί να μας προστατεύσει με τρόπους που βραχυπρόθεσμα βοηθούν, αλλά μακροπρόθεσμα μας δυσκολεύουν. Γι’ αυτό δύο άνθρωποι μπορεί να περάσουν κάτι παρόμοιο και ο ένας να πληγωθεί βαθιά ενώ ο άλλος όχι· δεν πρόκειται για δύναμη ή αδυναμία χαρακτήρα αλλά για το πώς λειτούργησε τότε η προστασία του οργανισμού.

Όταν ζούμε κάτι έντονο ή επαναλαμβανόμενα δύσκολο, το «σύστημα συναγερμού» ενεργοποιείται για ...να μας κρατήσει ασφαλείς. Η προσοχή κολλάει στον κίνδυνο, η αναπνοή αλλάζει, οι μύες σφίγγουν, ο ύπνος χαλάει. Αναμνήσεις μένουν σαν «θραύσματα» (εικόνες, ήχοι, μυρωδιές, σωματικές αισθήσεις) και αργότερα μπορούν να ξυπνήσουν από μικρά ερεθίσματα: μια φράση, ένα βλέμμα, μια διαδρομή. Έτσι εμφανίζονται αναβιώσεις, ξαφνικά ξεσπάσματα, μούδιασμα ή απομάκρυνση από τους άλλους. Συχνά αποφεύγουμε όσα μας θυμίζουν το συμβάν· η αποφυγή όμως δεν αφήνει στον εγκέφαλο χώρο να καταλάβει ότι «τώρα είμαι ασφαλής», οπότε ο κύκλος συνεχίζεται.

Το τραύμα μπορεί να προέρχεται από ένα μοναδικό γεγονός (ατύχημα, απώλεια), από επαναλαμβανόμενες εμπειρίες (π.χ. κακοποίηση, εκφοβισμός, υποτίμηση στη σχέση), ή από πρώιμες συνθήκες όπου έλειπε η ασφάλεια και η φροντίδα. Υπάρχει και το «δευτερογενές» τραύμα: όταν φροντίζουμε άλλους που πονάνε και «φορτωνόμαστε» μέρος του βάρους.

Το πρώτο βήμα κατανόησης είναι να αλλάξει η ερώτηση από «τι δεν πάει καλά με μένα;» σε «τι μου συνέβη και πώς με επηρέασε;». Βοηθά να παρατηρούμε πότε «στενεύει» το παράθυρο αντοχής μας: υπάρχουν στιγμές υπερδιέγερσης (πανικός, θυμός, αϋπνία) και στιγμές υποδιέγερσης (κούφωμα, απομάκρυνση, έλλειψη ενέργειας). Το σώμα συνήθως προειδοποιεί πρώτο: σφίξιμο στο στήθος, κόμπος στο στομάχι, επιπόλαιη αναπνοή, θολούρα. Αν αναγνωρίσουμε αυτά τα σήματα, μπορούμε να παρέμβουμε πιο έγκαιρα.

Η αποκατάσταση γίνεται σταδιακά και βασίζεται σε τρεις άξονες που αλληλοσυμπληρώνονται. Πρώτα ασφάλεια και ρύθμιση: ξαναφτιάχνουμε αίσθηση ελέγχου στο σώμα και στην καθημερινότητα. Μαθαίνουμε πρακτικές που κατεβάζουν την ένταση—αργή αναπνοή με μεγαλύτερη εκπνοή (π.χ. 4 δευτ. εισπνοή, 6–8 εκπνοή για λίγα λεπτά), άσκηση ήπιας κίνησης, γείωση με τις αισθήσεις (ονομάζω 5 πράγματα που βλέπω, 4 που αγγίζω κ.ο.κ.), σταθερές ρουτίνες ύπνου και φαγητού, ζεστές ανθρώπινες επαφές. Έπειτα επεξεργασία: όταν υπάρχει επαρκής σταθερότητα, δουλεύουμε με ασφάλεια πάνω στις μνήμες και τα νοήματα. Εδώ βοηθούν προσεγγίσεις με ισχυρά ερευνητικά δεδομένα: η τραυματοκεντρική γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (που μας μαθαίνει να ξαναδούμε τις πεποιθήσεις «φταίω εγώ», «ο κόσμος είναι μόνο επικίνδυνος»), η παρατεταμένη έκθεση (αντιμετωπίζουμε σταδιακά ό,τι αποφεύγαμε σε ασφαλές πλαίσιο), και το EMDR (καθοδηγούμενη επεξεργασία μνήμης με αμφίπλευρη διέγερση) που βοηθά τον εγκέφαλο να «ξανααρχειοθετήσει» την εμπειρία. Σημαντικές είναι και οι σωματοκεντρικές προσεγγίσεις (Somatic Experiencing, Sensorimotor), γιατί το τραύμα είναι και στο σώμα, όχι μόνο στη σκέψη. Τέλος, επανασύνδεση: ενσωματώνουμε όσα μάθαμε στην ταυτότητα και στις σχέσεις μας, ξαναφτιάχνουμε δραστηριότητες που μας δίνουν νόημα, χαρά και αίσθημα συμβολής.

Παράλληλα με την επαγγελματική βοήθεια, υπάρχουν απλά εργαλεία «πρώτων βοηθειών» για την καθημερινότητα. Η αργή αναπνοή με μακρύτερη εκπνοή μειώνει φυσιολογικά την ένταση. Η γείωση των αισθήσεων μας επαναφέρει στο «εδώ και τώρα» όταν έρχονται αναβιώσεις. Το να πιέσουμε απαλά τους βραχίονες ή να νιώσουμε τα πόδια στο πάτωμα δίνει στο σώμα καθαρό σήμα σταθερότητας. Η συνειδητή κίνηση (περπάτημα με προσοχή στο πάτημα, ελαφρύ τέντωμα) βοηθά να «ξεκολλήσει» η ενέργεια από την παγωμένη θέση «μάχης ή φυγής». Η καταγραφή σε ένα μικρό ημερολόγιο του «τι προηγήθηκε – τι ένιωσα στο σώμα – τι σκέφτηκα – τι έκανα» αποκαλύπτει μοτίβα και ενεργοποιητές και μας δίνει επιλογές.

Σημαντικό είναι και το νόημα: να ρωτήσω «τι προσπαθεί να προστατέψει αυτό το σύμπτωμα; τι χρειάζομαι τώρα;» Όταν το συμβάν βρίσκει θέση σε μια πιο πλατιά ιστορία ζωής—όπου αναγνωρίζω τον πόνο, αλλά και την ανθεκτικότητα, τις αξίες και τις σχέσεις που με στήριξαν—η εμπειρία χάνει τη δύναμή της να με ορίζει. Δεν ξεχνιέται υποχρεωτικά, αλλά παύει να κυβερνά.

Χρειάζεται άμεση επαγγελματική βοήθεια όταν τα συμπτώματα κρατούν πάνω από έναν μήνα ή επηρεάζουν έντονα τον ύπνο, τη δουλειά, τις σχέσεις, όταν υπάρχουν συχνές αναβιώσεις/λιποθυμικές αισθήσεις/αποσύνδεση, όταν χρησιμοποιούνται ουσίες για να αντέξω, ή όταν εμφανίζονται σκέψεις αυτοτραυματισμού. Η συνεργασία με ψυχολόγο ειδικευμένο στο τραύμα (και, όπου χρειάζεται, με ψυχίατρο) είναι η ασφαλέστερη οδός.

Το κεντρικό μήνυμα είναι ελπιδοφόρο: το τραύμα είναι ο τρόπος που ο οργανισμός προσπάθησε να μας κρατήσει ασφαλείς. Με κατανόηση, σταθερά βήματα ρύθμισης και κατάλληλη θεραπευτική εργασία, μπορεί να μετασχηματιστεί. Δεν χρειάζεται να ζείτε για πάντα σε συναγερμό· αξίζετε ηρεμία, σύνδεση και μια ζωή που να έχει ξανά νόημα. Αν θέλετε, μπορώ να προτείνω συγκεκριμένο πλάνο πρώτων βημάτων προσαρμοσμένο στη δική σας καθημερινότητα. Read more

Καλησπερα σας, για να φωτισετε σκοτεινα σημεια και να τα φερετε στο φως καλο ειναι να κανετε ψυχοθεραπεια.

Το ψυχικό τραύμα είναι κάτι που δεν φαίνεται ως ουλή, αλλά εντυπώνεται στην μνήμη του εγκέφαλο μας. Αρχικά ψυχοεκπαιδευση ώστε να κατανοήσετε τον μηχανισμό και το αποτύπωμα του και ψυχοθεραπεία για την διαχείριση του.

Το ψυχικό τραύμα αποτελεί μια βαθιά και πολύπλευρη εμπειρία, η οποία δεν εξαντλείται σε έναν μόνο ορισμό ή σε μια απλή εξήγηση. Συνήθως προκύπτει όταν ένα άτομο βιώσει μια έντονα στρεσογόνα ή απειλητική για τη ζωή και την ασφάλειά του κατάσταση, την οποία το ψυχικό του σύστημα δεν είναι σε θέση να επεξεργαστεί ολοκληρωμένα εκείνη τη στιγμή. Για να κατανοήσει κανείς τα «πώς» και τα «γιατί» του τραύματος, είναι σημαντικό να παρατηρήσει τις αντιδράσεις του σώματος και του νου του, όπως η υπερένταση, οι αναδρομές στο γεγονός, οι δυσκολίες στον ύπνο ή τα έντονα συναισθήματα. Η διαδικασία κατανόησης και επεξεργασίας απαιτεί χρόν...ο, ασφάλεια και συχνά την καθοδήγηση ενός ειδικού, καθώς μέσα από την ψυχοθεραπευτική σχέση μπορεί να αναδυθεί νόημα, να επουλωθούν οι πληγές και να ανακτηθεί η αίσθηση ελέγχου και ισορροπίας στη ζωή. Read more

Το ψυχικό τραύμα είναι μια έντονη συναισθηματική πληγή που προκαλείται από ένα πολύ δύσκολο ή σοκαριστικό γεγονός, όπως για παράδειγμα ένα ατύχημα, η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, η σωματική ή λεκτική κακοποίηση, ή γενικά οποιαδήποτε κατάσταση προκαλεί φόβο, πόνο ή αίσθημα απειλής. Συχνά ενώ εξωτερικά μπορεί να μην φαίνεται το άτομο ίσως βιώνει δυσκολίες στην λειτουργικότητα και την καθημερινότητα, βιώνοντας άγχος, θλίψη, δυσφορία κ.α.

Αυτά τα ερωτήματα μπορούν να απαντηθούν από εσάς προς εσάς με την καθοδήγηση ενός ειδικού. Κατά τη διάρκεια της ψυχοθεραπείας προσπαθούμε να απαντήσουμε αυτά τα ερωτήματα στρέφοντας το δάχτυλο προς εμάς και αναλύοντας δικές μας συμπεριφορές σκέψεις και συναισθήματα. Με σταδιακή δουλειά φτάνετε στο σημείο να αναγνωρίσετε το πώς λειτουργεί η συγκεκριμένη διαδικασία και να αποκτήσετε απαντήσεις πάνω σε ερωτήσεις τέτοιου τύπου.

Καλησπέρα σας. Να τα καταλάβετε όλα (τα πως και τα γιατί) είναι αδύνατον αν δεν είστε επαγγελματίας Ψυχικής Υγείας και μάλιστα με εξειδίκευση στον συγκεκριμένο τομέα (υπάρχουν πολλές ψυχολογικές, και νευρολογικές παράμετροι - πέρα από το γεγονός ότι η γνώσεις συνεχίζουν να διευρύνονται οπότε ως στόχος είναι ανέφικτος), όμως μπορείτε να έχετε μια καλή ενημέρωση. Υπάρχουν πολλά βιβλία αλλά και έγκυρες ιστοσελίδες στις οποίες μπορείτε να βρείτε πολύ καλό υλικό. Επιτρέψτε μου να αναρωτηθώ για το τι είναι αυτό που σας κάνει να θέλετε τέτοια κατανόηση, σε τι σας αφορά; Αφορά εσάς προσωπικά ή δικό σας άτομο; Σε κάθε περίπτωση η θεραπεία του ψυχικού ...τραύματος σχετίζεται με μακρόχρονη ψυχοθεραπεία, το ψυχικό τραύμα δεν θεραπεύεται χωρίς την βοήθεια από ειδικό. Καλό είναι να πούμε ότι δεν πρέπει να συγχέεται η θεραπεία, με την απώθηση του τραύματος και την ψευδή αντίληψη ότι πλέον "είμαι καλά" αν δεν έχει υπάρξει συστηματική ψυχοθεραπευτική επεξεργασία της εμπειρίας και των συναισθημάτων που σχετίζονται με αυτήν. Read more

Το ψυχικό τραύμα είναι ρήγμα στον ίδιο τον ψυχισμό. Είναι η στιγμή, η συνθήκη, κατά την οποία κάτι έγινε (ίσως) απόλυτα μη ανεκτό. Χρειάζεται χώρο - χρόνο, ώστε να ακουστεί- ειδωθεί το βίωμα στην πληρότητά του (ίσως μαζί με τα «πώς» και τα «γιατί» και ό,τι άλλο συμπεριλαμβάνει).

Το ερώτημά σας είναι σημαντικό, αλλά και αρκετά γενικό. Το ζήτημα με το ψυχικό τραύμα δεν είναι μόνο να το «ορίσουμε» ή να το αναλύσουμε σε θεωρητικό επίπεδο, αλλά να δούμε πώς εκφράζεται στην καθημερινότητά μας. Αυτό μπορεί να φανεί μέσα από τα συμπτώματα ή τα μοτίβα που επαναλαμβάνονται: συναισθηματικές αντιδράσεις που φαίνονται πιο έντονες απ’ όσο «ταιριάζει» στην περίσταση, δυσκολίες στον ύπνο, σωματικές εντάσεις ή ακόμη και συμπεριφορές που μας περιορίζουν. Εκεί βρίσκεται το κλειδί — να παρατηρήσουμε τι κόστος έχει αυτό για εμάς στη ζωή μας, στις σχέσεις μας και στη γενικότερη ποιότητα ζωής.Γιατί περισσότερο από μια δ...ιάγνωση, σημασία έχει να ρωτήσουμε: «Αυτό που νιώθω, πώς επηρεάζει την ποιότητα της ζωής μου και τι θα με βοηθούσε να την αλλάξω;» Read more

Καλησπέρα σας. Υπάρχει σχετική με το τραύμα βιβλιογραφία η οποία είναι προσβάσιμη στο ευρύ κοινό. Ενδεικτικά αναφέρω:
The body keeps the score- Bessel Van derKolk
Walking the Tiger- Peter Levine
The Myth of Normal- Gabor Mate
No Bad Parts- Richard Schwartz
Our Polyvagal World-Stephen Porges
Σας εύχομαι να βρείτε αυτό που ψαχνετε

Το ψυχικό τραύμα δεν είναι πάντα εύκολο να το καταλάβετε, γιατί συχνά κρύβεται πίσω από σκέψεις, συναισθήματα ή συμπεριφορές που μοιάζουν «ανεξήγητες». Μπορεί να νιώθετε έντονο άγχος, ενοχές ή φόβους που δεν ταιριάζουν με το παρόν, αλλά συνδέονται με παλιές εμπειρίες.
Το «πώς» αφορά τον τρόπο που το τραύμα αφήνει τα σημάδια του στο σώμα (π.χ. σωματική ένταση), στο μυαλό (π.χ. αναμνήσεις που επανέρχονται) και στις σχέσεις (π.χ. δυσκολία εμπιστοσύνης).
Το «γιατί» έχει να κάνει με τον μηχανισμό άμυνας του εγκεφάλου, που για να προστατευτεί από τον πόνο «αποθηκεύει» τις εμπειρίες με τρόπο ανολοκλή...ρωτο, αφήνοντας όμως το συναίσθημα ζωντανό.
Για να το κατανοήσετε καλύτερα, μπορείτε να παρατηρείτε στον εαυτό σας πότε πυροδοτούνται έντονες αντιδράσεις και τι τις προκαλεί.
Η ψυχοθεραπεία βοηθά να συνδέσετε τα κομμάτια αυτής της εμπειρίας, να δώσετε νόημα και να βρείτε νέους τρόπους διαχείρισης. Το τραύμα δεν είναι αδυναμία, είναι απόδειξη ότι κάποτε βρεθήκατε σε μια κατάσταση όπου χρειάστηκε να επιβιώσετε και τα καταφέρατε. Read more

Καλημέρα σας, από την ερώτησή σας φαίνεται ότι είναι κάτι που σας απασχολεί πολύ. Ψυχικό τραύμα είναι κάθε απειλητική εμπειρία που προκαλλεί σημαντικό φόβο σε σημείο που να ξεπερνά την ικανότητα μας να την αντιμετωπίσουμε, και οδηγεί σε μια χρόνια αίσθηση αβοηθητότητας, ή κινδύνου . Δεν αφορά μόνο μεγάλα και σπουδαία γεγονότα, αλλά και καταστάσεις που μας κάνουν να νιώσουμε ανίσχυροι, μόνοι ή εκτεθειμένοι.

Μπορεί να εκδηλωθεί με σκέψεις (γιατί μου συνέβη;, φταίω εγώ;), με συναισθήματα (φόβο, θλίψη, θυμό), με σωματικά συμπτώματα όπως ένταση, ταχυκαρδίες, δυσκολία στον ύπνο, και με συμπεριφορές όπως αποφυγές συγκεκριμένων καταστάσεων.<...br/>
Το να αρχίσουμε να κατανοούμε το πώς και το γιατί του τραύματος είναι ήδη ένα πρώτο βήμα θεραπείας, γιατί φέρνει φως σε κάτι που συχνά μένει στο σκοτάδι. Με την κατάλληλη ψυχοθεραπευτική στήριξη, οι εμπειρίες αυτές μπορούν σταδιακά να επεξεργαστούν και να χάσουν τη δύναμη που έχουν πάνω στη σκέψη, στα συναισθήματα, στο σώμα μας, και στη συμπεριφορά μας. Ελπίζω να βοήθησα! Read more

Για να κατανοήσεις τα «πώς» και «γιατί», είναι χρήσιμο να αναγνωρίσεις τα συναισθηματικά και σωματικά σημάδια του τραύματος. Η δουλειά με ψυχολόγο μπορεί να προσφέρει βάθος κατανόησης.

Καλησπέρα σας,

το «ψυχικό τραύμα» αναφέρεται σε εμπειρίες που ήταν τόσο έντονες ή οδυνηρές ώστε να ξεπεράσουν την ικανότητα του ατόμου να τις επεξεργαστεί τη στιγμή που συνέβησαν. Μπορεί να οδηγήσει σε συχνές και επώδυνες εμπειρίες αναβίωσης του τραυματικού γεγονότος, να αναγκάσει τον άνθρωπο να αποφεύγει συνθήκες και καταστάσεις που το ενθυμίζουν, εως και να αποσυντονίσει τον άνθρωπο σε ψυχοσωματικό επίπεδο (με κρίσεις πανικού και άλλες σωματικές εκδηλώσεις) όταν το τραύμα αναβιώνεται.

Αν έχετε βιώσει μια ψυχοτραυματική εμπειρία και αυτά τα ερωτήματα σας απασχολούν έντονα, θα ωφέλιμο να απευθυνθείτε σε ψυχίατρο, ...ώστε να μπορέσει να αποκλείσει αφενώς η πιθανότητα μετατραυματική διαταραχή, αφαιτέρου να πάρετε μια κατεύθυνση σχετικά με τις θεραπευτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένου και του είδους ψυχοθεραπείας που ταιριάζει στην περίπτωσή σας. Ανάλογα με την περίπτωση, για την αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος μπορεί να χρειαστεί φαρμακοθεραπεία, ψυχοθεραπεία, ή συνδιασμός.

Οι τραυματικές εμπειρίες μπορούν να δημιουργήσουν ερωτήματα μέσα μας — όπως τα πώς και τα γιατί που αναζητάτε. Η κατανόηση του τραύματος δεν είναι μόνο μια διανοητική διαδικασία· συχνά χρειάζεται ασφαλές πλαίσιο για να μπορέσει κανείς να συνδέσει τα συναισθήματα, τις μνήμες και τις αντιδράσεις του με αυτό που έζησε. Αυτός είναι και ο λόγος που η ψυχοθεραπεία έχει θέση στην αντιμετώπιση του ψυχικού τραύματος.

Με εκτίμηση,

Νικήτας-Απόλλων Παναγιωτόπουλος,
Ψυχίατρος Ενηλίκων Read more

Καλησπέρα σας χρειάζεται να γίνει αξιολόγηση και εκτίμηση της κατάστασης και εξήγηση από ψυχοθεραπευτης για τη σημασία και τον ορισμο του ψυχικού τραύματος